Türbülans Nedir?
Türbülansın kelime anlamı hareket halindeki bir akışın düzensizliğidir. Bu düzensizliğin sebebi genellikle basıncın bölgedeki ani değişimidir ama rüzgarın hız ve yön değişiklikleri, yüzeyin pürüzlülüğü, ısı farkları ve jet akımları gibi faktörler tarafından tetiklenir. Bu değişiklikler, hava kütlelerinin birbirine karışmasına ve türbülanslı bölgeler oluşturmasına neden olur. Uçuş sırasında yaşanan türbülans, özellikle yüksek irtifalarda jet akımlarının kenarlarında veya yüzeye yakın engellerin çevresinde daha sık görülür ve uçakların sarsılmasına yol açabilir.
Türbülans Çeşitleri Nelerdir?
Termal / Konvektif Türbülans
Özellikle yaz aylarında ve öğleden sonraki saatlerde yeryüzü gün içerisindeki en yüksek sıcaklığa ulaşır. Bu bölgede nem de var ise nemli havanın hafif olmasından kaynaklı bölgedeki hava hızlı bir şekilde yükselir. Bu hızla yükselen hava bölgedeki hava sütununda türbülansa yol açabilir.
Yer Şekillerine Bağlı Türbülansı
Rüzgarın, yer yüzeyindeki engeller (dağlar, binalar, ağaçlar vb.) nedeniyle yön ve hızının değişmesi sonucu oluşur. Bu tür türbülans genellikle yüzeye yakın alanlarda görülür ve yüzeyin pürüzlülüğü arttıkça etkisi de artar. Bu yüzden havalimanları inşa edilirken bölgedeki pürüzlülük dikkate alınır.
Açık Hava Türbülansı
Genellikle bulutsuz havalarda, özellikle jet akımlarının olduğu yüksek irtifalarda (yaklaşık 200mb seviyesi) oluşur. Jet akımları, atmosferin üst katmanlarında hızla hareket eden rüzgar bantlarıdır ve sezonsal hava desenlerinin bir numaralı sebebidir. 120 km/saat hızdan daha yüksek hızlara sahip olan bu akımların kenarlarındaki rüzgar kesmesi sonucu oluşan türbülans oldukça şiddetli olabilir.
Dağ Arası Türbülansı
Rüzgarın sıra dağların üzerinden geçerken oluşturduğu dalgalar nedeniyle oluşur. Bu dalgalar, dağın rüzgar altı tarafında türbülanslı bir bölge oluşturabilir.
Wake Türbülansı
Uçakların arkasında bıraktıkları hava akımları nedeniyle oluşur. Özellikle büyük uçakların arkasında oluşan bu türbülans, iniş ve kalkış sırasında diğer uçaklar için tehlike oluşturabilir. Uçaklar dışında rüzgar türbinleri de arkasındaki bölge için wake türbülansı oluştururlar ve diğer türbinlerin enerji üretim performansını olumsuz yönde etkileyebilirler.
İklim Değişiminin Türbülans Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
İklim değişimi yukarıda verilen türbülans türleri arasından iki tanesinde etkilidir. Bunlar termal / konvektif türbülans ile açık hava türbülansıdır. İklim değişimin türbülans üzerindeki etkisini anlamak için öncelikte türbülansa neden olan atmosferik olayı anlamak gereklidir. Termal / konvektif türbülansın oluşma belirli bir bölgedeki sıcak ve nemli havanın yüksek atmosferin yukarı katmanlarına taşınmasıdır. İklim değişimi sonucu artan yüzey sıcaklığı bu taşınmaları daha sık ve daha şiddetli hale getirdiğinden termal / konvektif türbülansların sıklığını artmasından doğrudan etkilidir. Açık hava türbülansı ise jet akımların köşelerindeki rüzgar kesmesi sonucu oluşmaktadır. İklim değişimi ile Dünya’nın her bölgesi aynı miktarda ısınmamaktadır. Güneşe daha dik maruz kalan düşük enlemlerde yer alan tropik bölgeler yüksek enlemde yer alan arktik bölgelere göre daha fazla ısınmaktadır. Bu farkın sonucunda hızı artan jet akımları daha şiddetli ve sık açık hava türbülansına yol açabilir.
İklim Değişimi Kaynaklı Türbülans Artış Oranları
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nden araştırmacılar, iklim değişimi kaynaklı atmosferdeki CO2 konsantrasyonlarının iki katına çıkmasının hafif türbülansı yaklaşık %59, orta türbülansı %4 ve orta-şiddetli türbülansı %127 artırabileceğini buldu.
Türbülans Ne Kadar Tehlikeli
Türbülans genellikle uçuş sırasında korkutucu olsa da, modern uçaklar ve eğitimli pilotlar sayesinde nadiren ciddi tehlikeler oluşturur. Uçaklar tasarlanırken türbülans halindeki taşıyabileceği yüke göre tasarlandığından türbülans sonucu bir uçağın düşmesi neredeyse imkansızdır. Ama türbülans sonucunda yolcuların ya da kabin ekibinin yaralanması hatta ölmesi olasıdır. Çok yakın tarihe yaşanan iki örnek bu türbülansa dikkat edilmediği takdirde sonuçlarının neler olabileceğini gözler önüne seriyor.
- 21 Mayıs 2024 tarihinde SQ321 sefer sayılı Londra-Singapur seferini yapan Singapur Hava Yolları’na ait Boeing 777-300 tipi uçağın türbülansa girmesi sonucu birkaç saniye içinde 54 metre irtifa kaybeden uçakta 1 kişi öldü ve 50 kişi ağır yaralandı. 30 Mayıs 2024 tarihi itibariyle türbülansa maruz kalıp ağır yaralananlardan birkaçının hala yoğun bakımda olduğu biliniyor.
- 24 Mayıs 2024 tarihinde TK2320 sefer sayılı İstanbul-İzmir seferini yapan Türk Hava Yolları’na ait Airbus A320 tipi uçağın türbülansa girmesi sonucu hava saniyeler içinde metrelerce irtifa kaybeden uçaktaki kabin memuru uçağın tavanına çarparak belindeki kemiklerden birini kırdı. Uçak indikten sonra hastaneye kaldırılarak tedavi altına alındı.
Sonuç olarak türbülans günümüzdeki modern uçakları düşüremez fakat yolcuklar ve kabin ekibi için hala tehlikelidir. Ayrıca seyir konforunu olmuşuz etkilediğinden havayolu şirketinin müşterinin memnuniyetini de doğrudan etkilemektedir.
Buluttan Hava Zekâsı: Türbülansa Engel Olamaz Ama Nerede ve Ne Zaman Olacağını Bilebilir
Buluttan Hava Zekâsı, yapay zeka ile güçlendirilmiş yüksek doğruluklu sayısal hava tahminleri sayesinde uçuş sırasında yolcularınızı ve kabin ekibinizi türbülansa karşı her zaman korur. Gelişmiş teknolojimiz, havalimanları için özel olarak tasarlanmış hiper-yerel hava tahminleri sunar ve bu sayede uçuş operasyonlarının her aşamasında güvenliği artırır.
Uçuş sırasında türbülansın yarattığı riskler, hem yolcuların konforunu hem de kabin ekibinin güvenliğini tehdit edebilir. Buluttan Hava Zekâsı’nın ileri düzey hava tahmin algoritmaları, türbülanslı bölgeleri önceden tespit ederek pilotların bu alanlardan kaçınmalarına olanak tanır. Bu sayede, uçuşlar sırasında türbülansın etkileri minimize edilir ve yolcular ile kabin ekibinin güvenliği sağlanır.
Havalimanları için özel olarak geliştirilen hiper-yerel hava tahminleri, uçuşlardaki gecikmeleri ve iptalleri öngörmenizi sağlar. Bu yüksek doğruluklu tahminler, hava koşullarındaki ani değişimlerin neden olabileceği operasyonel aksaklıkları önceden tespit eder. Kalkış ve iniş sırasında oluşabilecek tüm negatif durumlara karşı proaktif önlemler almanıza olanak tanır. Örneğin, şiddetli yağış, kuvvetli rüzgarlar veya yoğun sis gibi hava koşullarının etkilerini önceden bilmek, havalimanı yönetimlerinin ve hava yolu şirketlerinin daha etkili planlama yapmalarını sağlar.
